Dži o 18. šelberš sas andre Europa dominantno ačhipen, hoj o Roma hine andal o Egyptos (andre Anglija lenge dži akana phenen Gypsies). Prindžaripnaskre čhibakre rezultati sikhaven pro realiteto, hoj e romaňi čhib hiňi andal e nevi indijakri čhibakri grupa. Aver prindžaripena sikhade, hoj puraňi Romengri them hiňi e Indija.
Maj phareder kapitola andre nevi romaňi historija hin o dujto lumakro mariben.
O Norimberika rasistikane hakaja pal o themutno, pal o ňemciko rateskro the paťivakro arakhiben avri dine andro 1935 berš u pre lende phandle avri diňipena kerenas klasifikacija le Romenge – avka sar le Biboldenge the le Negrenge – sar „ elementos savo zaačhel rasakro žužipen“, na domukhle lenge te phandel solachariben the sexualna relaciji le ňemcengre Arijcenca, maj pro oda lenge ile o themutňipen the themutna čačipena.
Slovaťiko them, savi pes kerďas andro berš 1939 pal oda, so rozpeľas Čechoslovaťiko, butere dromenca kerelas sajekh diskriminačna rasova hakaja sar andro nacistikano Ňemciko. Prekal o branno hakaj g. 20 beršestar 1940 le Romenge jekhetane le Biboldenca ile o šajipen te aven o džene andro slugaďipen (militarna džene). Aktivno slugaďikano servisos paľis kerenas andro špecijalnones kerdo VI. praporis Buťakre grupakro pro Ministerstvo vaš e nacijonalno protekcija, kaj sas bičhade nekh buter andro 24. – avka vičhinďi romaňi rota (andro špecijalna kotora sas Bibolde u „Arijci“, save sas politikanes bi paťivale slugaďa). O Bibolde the Roma sas andre koda kotor andre teluňi pozicija, so pes šaj dikhelas pre lengri uniforma (sar, dži mekh le „Arijcen“ sas o čapka le šiltoha natilňikoha u themeske simboliha, le Bibolden the le Romen sas čapki sar namorňicko modelis – bi šiltoske the natilňikoske, so mekh buter, bi o themeskro simbolis), the andre buťakre poziciji: „Arijcen“ sas beršestar 1943 phirde slugaďikane ľivinde u bičhade sas te dodikhel pro slugaďikane khera, le Bibolden the le Romen bičhavenas pro phuvakre the žužipnaskre ačhavibnaskre buťa.
Jekh la Slovakijakra themeskro antiromano avri diňipen sas oda, hoj pen zathovenas perzekučna lagri. Pro anglal oda sas buťakre lagri. Prekal e Slovakijakra themeskri existencia sas ola lagri andro sako Slovakijakro regionos. Pal e formalno sera sas ola lagri prekal o asocijalna manuša, no oda sas imar ajsi kamuflaža prekal e Romengri internacija, save andro lagri sakovar sas ki o jepaš savore manušendar. Andro buťakre tabora denas le terne romane muršen, save musaj sas te kerel ola maj phareder manualna buťa, kaj pes ačhavenas o fali prekal o leňa, droma, phurda the o štreki. O Roma andro buťakre tabora kerenas sako ďives 11 ori u chudenas minimalno poťiňiben. Sas avka nakuč buťakri zor, savi andro maj phareder situacija ačhavenas but kamle ačhavibena andre sasti Slovakija. Oda, hoj o buťakre tabora sas antiromane, diťhol the olestar, hoj o Roma bešenas andro špecijalna ubikaciji ča prekal o Roma u lengri evidencija sas duplicitno. E kiko kartoteka sas diňi prekal o Roma u e sivo kartoteka prekal savore aver džene. Majbareder pes oda sikhavelas, kana pes o buťakre lagri rozmukhenas. Na romane manušen automatikanes mukhenas khere, no le Romen ča prethovenas andro aver lagri.
