O represaliji andro berša 1944 – 1945
Pal oda, sar avri demaďas Slovakijakro nacijonalno ušťipen, uštarde andre Slovakijakri republika buter /kotora/ ňemcikone slugaďipnastar the represivnona zoratar.
O represaliji pro slugaďipnaskre džene, pro ušťipnaskre manuša the pro civiľna manuša kerenas o džene andal o Wehrmacht, SS, Sig grupa H ( Einsatzgruppe H ), bezpečnostno policija SIPO the andal e bezpečnostno serviso SD. Andre phuv tele ňemciko zor ačhile ofisa la Pohotovostna grupakre the bezpečnostna policijakre SIPO, the bezpečnostna servisoskre SD Bratislavate, Nitrate, Trenčinoste, Ružomberkoste, the Banska Bystricate. Andro dureder lokaliti kerenas zorale thana ( Stutzpunkt ).
La Pohotovostno grupa sas zor ki o špecijalno keriben, sas la zor bi o krisakro avrišuňiben the bi o agorutno pheňiben te bičhavel le manušen andro koncentračna lagri, vaj len te murdarel pro than. Adaj leperde slugaďikane grupendar pes pal oda so sas o SNP andre ispidlo maj bareder represaliji pro Roma kerelas o Einsatzkommando 14 andal e Banska Bystrica. Andre leskri štruktura kerenas participacija pro represaliji le Romenge the o džene andal o zorale bodi Banska Bystricate, Zvolenate the Žilinate. Teroristikane akciji pro Roma kerenas the aver grupi. Andro Sväto Krížos opral o Hron oda sas o džene andal o SS andal e maribnaskri grupa Schill. Tisovciste o džene andal e 18. divizija SS o džene andal e 18. divizija SS SS Horst Wesel. Slatinate e brigada Dirlewanger a 14.divízija SS Haličsko. O represaliji kerenas the grupi zthode Karpatakre Ňemcendar, so pen vičinenas Heimatschutz, the o džene andal o Pohotovostna oddieli Hlinkova gardakre, the o šingune.
Maj buter represaliji pro Roma sas novembrostar 1944 dži o januaris 1945. Šaj avel, hoj jekhto than kaj sas murdarde Roma, sas e Kvetnica andre Popradsko okresis. Andro 15. Septembros 1944 adaj murdarde efta dženen.
Maj buter represaliji pro Roma sas andro ušťipnaskro regijonos. Andal o geografikano dikhipen šaj leperas o lokaliti pašal e Hnušťa, Tisovcis, andro Bansko Bystricakro regijonos, the opruno Hronos. Aver lokaliti hine paš o Zvolen, Detva, Lovinobaňa, Krupina. Na pro but thana pes ačhile pro Považie, andro Zahorie the andro Humenakro regijonos.
O rezono vaš o represaliji sas aktivno participacija le Romengri maškar o partizana, dosta sas imar o gindo, hoj lenca ľikeren. Le Romen murdarenas pro than: avka sas andro Čierny Balog, andro Sväto Križ opral o Hron, andro Motyčky – osadate Štubňa. Buterval sas zoraha deportimen u murdarde andro bare murdarďipnaskre thana andre Kremnička, Nemecko, Kovačovo the pro biboldikaňi mulaňi bar andro Zvolen. Nekh buter romane murdarde sas andal o gav Ilija paš e Bansko Štiavnica, andal o Čierny Balog, Tisovec, Lutila the Krupina.
- 15.septembros 1945
Andro gav Kvetnica sas murdarde 7 Roma.
- agor septembroskro 1944
O džene andal o špecijalno komando Einsatzkommanda 27 pro agor gaveskro Spišska Teplica ľivinde le na prindžarde Romes.
- 6.oktobris 1944
Pro gav Valasko Bela chuťile Einsatzkomando 14 Prievidzatar. Andal o gav avri cirdle 13 Romen, saven murdarde andre Škripovsko dolina.
- jekhto ďivesa oktobroste 1944
Ňemcika šingune kotora u ňemciko khereskri protekcija chudle andro gav Sklenne buter manušen, pre saven len sas gindo, hoj žutinen le partizanenge. Maškar o murdarde sas the duj lokalna Roma.
- 17. oktobris 944
Pal oda, so pre lende phende ,hoj žutinen le partizanenge, 23 Romen andro Križos opral o Hron džiden phabarde.
- jekhto ďivesa andro novembros 1944
Buter sar 40 Romen andal e Lutila cirdle avri andal o gav. Pal o varesave ďivesa len murdarde pre mulaňi bar andro Dolno Turček.
- 14. novembros 1944
Andro gav Čierny Balog andro than Jegorovo chudle buter deša vlachika Romen andal e Neresnica paš o Zvolen. Savore muršen ľivinde u le džuvľen le čhavorenca džide phabarde. Jekh ďives pal oda avka murdarde aver grupa u tele phabarde romano gav pro Pustô. O dživipen našade buter sar 60 Roma.
- 17.novembros 1944
O džene andal e Pohotovostno Hlinkoskri garda andre phandle andre Krupina 34 romane muršen 14 beršendar dži o 60 berša phure. Lengre dživipena avri labile pro masovo murdardo than andre Kremnička.
- 20. novembros 1944
O Roma khatar o Tisovec paťanďile le provokaterenge, so pen kerenas hoj hine partizana, vaš oda poťinde dživipnaha. Le muršen ľivinde, o džuvľa the o čhavore arakhle meriben andre Kremnička. Sasto gendo le murdarde manušengro sas 48.
- 20.novembros 1944
Andro gav Hriňova avle andre o džene khatar o Einsatzkommanda 14. Pal oda so prekal dikhle o khera, andre phandle duje muršen, saven paľis murdarde.
- 22.novembros 1944
Andal o gav Ilija 111 romane muršen, džuvľen the čhavoren ande Kremnička. Lengre dživipena avri labile pro masovo murdardo than.
- agor novembroskro 1944
Ňemcika slugaďa andre khude andro gav Polomka. Kana prastanas pal o partizanos, ľivinde 14 beršengre romane čhaves. E osada avri labiľas.
- novembros 1944
Andro gav Motyčky osadate Štubňa phabarde o ňemcika slugaďa ki o 20 Roma.
- novembros 1944
Andro gav Sasova phandle u paľis murdarde 5 romane muršen u 3 džuvľen.
- 8. decembros 1944
Vaš e kooperacija le partizanenca 15 muršen, phureder sar 14 berša, andal e osada andro Dubravy cirdle avri u paľis ľivinde pro zvolensko mulaňi bar.
- decembros 1944
Pro vonatoskro drom paš e Detva sas eksplozia andro vonatos, pal e sabotaža phende pro 4 romane muršen. Paľis len murdarde pro biboldikaňi mulaňi bar andro Zvolen.
- marcos 1945
Andro gav Motyčky osadate Jergaly o ňemcika slugaďa murdarde 11 Romen.
Interesos pal e tema andro palune berša anel so jekh ta buter džaňiben the andre komplikimen berša pro agor le dujto lumakro maribnaskro. O gendo le thanengro, kaj avľas ki e fizikaňi likvidacia sas buchľardo u adaďives džanas, hoj dživipnenca pes poťinelas the andro Lopej (4 romane murdarde), Ľubietovo (1 murdardo Rom), Podlavici, khatar ile trine romňen, save mule andre Kremnička. O manušikane dživipena sas našade the andro gav Jakub (3 romane murdarde), Skubinoste (4 murdarde), Hajniky (2 romane murdarde), andre Bartošovo Lehota (3 murdarde Roma).
O archivi vakeren pal o našle Roma the andro gava Dolne Hamre the Jastraba.
Dži akana na prindžaras o gendo le murdarde romane dženengro andre Babina, Ihrač the Pohorela. Pre mulaňi bar andro Zvolen arakhle o than vaš o meriben the 11 Roma saven ande khatar Podkrivaňis – Dolno Bzova.
Lista e thanengri, kaj avľas ki o perzekuciji pre romane komuniti u ki e fizikaňi likvidacija le Romengri mekh nane čačes agorisardo. Lokhes pen arakhen aver informaciji, save vakeren pal e phares te paťal savo rabstvo, pharipen the dukh, savi e romaňi populacija so dživelas pre Slovaťiko, musaj sas ki o agor le maribnaskro te ľikerel avri.
Andro berša pal o mariben pre sasťi Slovakia pro na bisteripen pro murdarde džen pen kerenas leperipnaskre thana the pietna thana. Pro romane murdarden pes bisterďas u pre Slovakia sas dži akana ča štar leperipnaskre thana, save vakeren pal o sako murdarďi komunita. Vi ole andre peste na ľikerenas informacija, hoj sas ačhade te leperel le romane murdarden.