Maj phareder kapitola andre nevi romaňi historija hin o dujto lumakro mariben.

O Norimberika rasistikane hakaja pal o themutno, pal o ňemciko rateskro the paťivakro arakhiben avri dine andro 1935 berš u pre lende phandle avri diňipena kerenas klasifikacija le Romenge – avka sar le Biboldenge the le Negrenge – sar „ elementos savo zaačhel rasakro žužipen“, na domukhle lenge te phandel solachariben the sexualna relaciji le ňemcengre Arijcenca, maj pro oda lenge ile o themutňipen the themutna čačipena.

Andro novembros 1936 sas thodo šefoske andro nevo kerdo „Prinžardutno ustavos pal rasakro žužipen the populačno biologija“ paš o Themutno ofiso pal o sasťipen psichijatros o Dr. Robert Ritter, savo sas autoris pal e „džanďi teorija sar te prinžarel o romano rat andro manušengro rat.“ Andre odi teorija pes phenel hoj andre Romengri charakteristika hine genetikanes dine ajse atributi sar hin e asocijalita the e kriminalita u ala atributi našťi andal lengri rasa te lel avri.“ Hin ča jekh drom sar ala atributi tele te marel u oda hin o Sonderbehandlung (špecijalno keriben ), so andro nacistikano Ňemciko na sas aver sar masovo murdaripen.
Pro oda kerde evidencija pal o savore Roma, jepaš Roma, the o manuša so dživenas sar o Roma andro Them“ savore so sas andre evidencija musaj sas pes te del pro rasistiko-biologikano prindžaripen (lenas lengeo rat, prindžaremas lenge o jakha, o bala, antropometrikane informaciji). Paľis le manušen ulade pal oda, savo percentos romano the ňemciko rat andre lende sas, andro pandž grupi.

Andro 17. apriľis 1940 o SS themutno šeralo prekal o romane transporti andre Polťiko o Heinrich Himmler diňas avri, hoj te džan o jekhta transporti le Romenca andro koncentračna lagri andre Polťiko. Le Romenge, save kerenas andro slugaďika fabriki kerenas zoraha sterilizacija.

Pro Trito themutňi phuv sas kerde skidne lagri prekal o asocijala, kaj dine the le romane muršen. Ajse lagri sas the andre Čechiko – andro Lety paš o Písek u the pre Morava – andro Hodonín paš o Kunštát. Andro berš 1942 lendar kerde Romane lagri, kaj sas bi o murša phandle the romane džuvľa u čhavore. Olendar paľis džanas o transporti andro murdaripnaskre koncentračna lagri, nekh buter andro Osvienčim. Buter sar 6 500 čechika the moravakre Romendar so sas andre evidencija andro berš 1940, predžidžile o mariben frimeder sar 800.

Andro 16. decembris 1942 diňas avri o Himmler, so pes musaj te kerel – avka vičhindo Osvienčimsko dekretos (Auschwitz Erlass), prekal savo chudľas deportacija „le Romengri the manušengri romane rateha“ andal o Thagaripen u khetane thema andro koncentračna lagri. Vaš oda pes kerďas špecijalno koncentračno lagros andro Osvienčim II. – Brzezinka (Auschwitz II. – Birkenau), kaj sas bičhade 5 600 Roma. Le phandle dženenge pro gada opre side kale trojuholniki (simbolis vaš o asocijala), pre musi lenge avri tetinde ľitera Z (nem. Zigeuner). Andro lagros sas ande Roma andal o Čechi the Morava, Holandija, Belgija, opruňi Francija, Polťiko the andal o thema le purane Sovijetsko kidipnestar.

Šerutneske andro lagros sas kerdo o doktoris Dr. Josef Mengele (vičhindo „mulano anďelis), savo kerelas pro Roma peskre na manušikane „džaňibnaskre eksperimenti“. Prekal o lagros gele buter sar 22 000 europakre Roma, buter sar 19 000 lendar adaj arakhľas peskro meriben. Pro ďives 2. augustos 1944, pal oda, so dine andre izolacija le terne romane phandade dženen, sas prekal jekh raťi bičhade andro gasoskre khera 2 897 manuša andal o romano lagros . 2. augustos peske o europakre Roma ľikeren andre goďi sar o Ďives, kana sas Romano holocausto. Prekal o dujto lumakro mariben šaj sas murdarde paš o 300 ezera europakre Roma.